Alles wat je moet weten over röntgenfoto's bij de tandarts

Dit is een bijdrage van Mina Hayawi en Lela Bidar, studenten Master tandheelkunde ACTA voor tandarts.nl. Het kan voorkomen dat er tijdens een afspraak bij de tandarts foto’s worden gemaakt. Veelal gaat het om foto’s met röntgenstraling. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende (röntgen)foto's die kunnen worden gemaakt ter beoordeling van de tanden en kiezen. Ook wordt beschreven aan welke regels een tandarts zich moet houden met betrekking tot röntgenstraling, om de veiligheid van eenieder in de stoel te kunnen waarborgen.

Wie mag de foto maken?

Het besluit tot het nemen van een foto bij een patiënt kon tot voor kort alleen worden gemaakt door de tandarts. Hierna kon de tandarts de foto zelf maken óf kon de tandarts toezicht houden op een assistente of mondhygiënist die de foto nam. De assistente of mondhygiënist moet hier wel adequaat geschoold voor zijn en moet dat ook schriftelijk kunnen aantonen. Verder zijn schriftelijke instructies bij het apparaat en een timer voor het maken van een röntgenfoto verplicht. Sinds 1 juli 2020 loopt er een proef van 5 jaar, waarin mondhygiënisten zich (tijdelijk) kunnen registreren in het BIG-register. Na registratie mogen zij ook röntgenfoto’s indiceren en maken. Mondhygiënisten die deze handelingen mogen doen, moeten de titel ‘geregistreerd-mondhygiënist’ gebruiken.

Intra-orale opnamen

Intra-orale opnamen zijn foto’s waarbij er een röntgen plaatje in de mond wordt geplaatst. Het betreft hier vaak of een fosforplaatje of een digitale sensor. Bij een fosforplaatje moet de foto eerst uitgelezen worden, alvorens het beeld zichtbaar is. Bij een sensor wordt het beeld meteen naar de computer gestuurd. In beide gevallen wordt eerst het plaatje in de mond geplaatst, waarna de röntgenbuis van buitenaf op het plaatje wordt gericht.

Bitewings

Dit zijn de welbekende controlefoto’s. [tariefcode X10 per enkele foto] Deze worden hoofdzakelijk gemaakt om aanwezige gaatjes in het gebit, die niet met het blote oog zichtbaar zijn, te beoordelen. Het gaat hier met name om gaatjes die zich tussen de tanden bevinden. Daarnaast kan met deze foto’s het niveau van het bot en de staat van aanwezige vullingen worden beoordeeld.

Solo’s

Deze foto wordt gemaakt om één bepaalde tand of kies nader te onderzoeken. [tariefcode X10 per enkele foto] Op de foto zijn alle onderdelen van de betreffende tand of kies te zien: het bovenste deel, de kroon (zichtbaar in de mond), het onderste deel, de wortel (niet zichtbaar in de mond), het gebied rondom de wortelpunt (niet zichtbaar in de mond). Er zijn veel verschillende redenen waarom solo’s worden gemaakt. De voornaamste reden is toch wel het vermoeden van een ontsteking aan de zenuw van een tand of kies. Ook worden in het geval van trauma vrijwel altijd solo’s gemaakt, gezien trauma veel van een tand of kies kan beschadigen. Deze tanden of kiezen worden regelmatig onder controle gehouden waarbij dus ook meerdere solo’s nodig kunnen zijn. Daarnaast kunnen tanden of kiezen die nog niet in de mond zichtbaar zijn maar wel ‘onderweg’ zijn, in beeld worden gebracht. Verder wordt een solo van een tand of kies wel eens genomen als deze getrokken moet worden. De vorm van de wortels van de tand of kies kan dan goed in beeld worden gebracht en hiermee kan de moeilijkheidsgraad van de behandeling worden bepaald. Is de behandeling te moeilijk, dan wordt de patiënt doorverwezen naar de kaakchirurg. Een andere reden is dan nog het beoordelen van een implantaat na plaatsing.

Occlusale beetopname

Op deze foto wordt een groter gebied van de onder-en bovenkaak rondom de tanden in beeld gebracht dan met een solo mogelijk is. [tariefcode F152 per enkele foto] Bij het nemen van deze foto wordt de film tussen de kauwvlakken van de onder- en bovenkaak gebracht en wordt de patiënt gevraagd om lichtjes dicht te bijten. Deze techniek is bijvoorbeeld nodig als een patiënt de mond niet ver genoeg open kan doen om een film achter de tanden te plaatsen. Ook kan voor deze opname worden gekozen bij patiënten met een kokhalsreflex.

Lichtfoto’s

Lichtfoto’s van de tanden worden genomen met een digitale camera. Dus dit zijn foto’s zonder straling. Deze foto’s worden vooral in de orthodontie gemaakt. Je kunt er veel aanzichten van het gezicht mee in beeld brengen, waardoor de best mogelijke orthodontische behandeling kan worden bepaald. Echter, lichtfoto’s worden steeds vaker ook bij een controle gemaakt. Het is voor de tandarts een handig hulpmiddel om eventuele veranderingen in het gebit waar te kunnen nemen. Ook is het voor de patiënt handig om zijn/haar gebit eens volledig te bekijken. Daarbij ondersteunt een lichtfoto het verhaal van de tandarts, wat voor meer begrip bij de patiënt zorgt. Om de tanden in de bovenkaak in beeld te brengen, wordt een spiegel in de mond geplaatst en wordt de camera op de spiegel gericht. Om de wangen en lippen opzij te houden, worden wanghaken gebruikt.

Extra-orale opnamen

Extra-orale opnamen zijn foto’s waarbij de stralingsgevoelige plaat zich buiten de mond bevindt. De patiënt neemt plaats in het apparaat, waarna het apparaat de opname van buitenaf maakt.

Orthopantomogram

Een orthopantomogram, afgekort als OPT of OPG, is een panoramische röntgenfoto. [tariefcode X21] Hierbij wordt er een foto gemaakt van de gehele kaak, al dan niet met de kaakkopjes op de foto.